خون بند ناف نزدیک به ۳۰ سال است که در داروهای پیوند مورد استفاده است و می تواند در درمان نزدیک به ۸۰ بیماری به کار رود، و همچنین در آزمایشات بالینی برای داروهای ترمیمی استفاده شود.
خون بند ناف؛ یک منبع گرانبها و محدود
خون بند ناف از جفت و بند ناف بعد از بدنیا آمدن نوزاد جمع می شود. خون بند ناف نه تنها دارای همه اجزای خون کامل (گلبول های سفید و قرمز، پلاکت ها و پلاسما) است، بلکه سلول های بنیادی خون نیز دارد که به آن سلول های بنیادی خونساز گفته می شود و می تواند همه انواع سلول های خونی و ایمنی را برای کل زندگی فرد تولید کند.
سلول های بنیادی خون می تواند برای درمان برخی از بیماری های خون و سیستم ایمنی استفاده شود. این سلول های بنیادی می تواند از خون بند ناف و همچنین مغز استخوان جمع آوری شود و سپس به صورت داخل وریدی به بیمار تزریق شود.
خون بند ناف می تواند بلافاصله برای درمان بیماری های استفاده شود یا به آسانی ذخیره شود تا در آینده برای استفاده عمومی یا خصوصی به کار گرفته شود. همچنین بند ناف منبع مهمی برای تحقیقات روی سلول های بنیادی است.
مزایای خون بند ناف در پزشکی پیوند
یکی از مزایای استفاده از سلولهای بنیادی خون بند ناف در پیوند، در مقابل سایر منابع سلول های بنیادی مانند مغز استخوان، این است که سلول های بنیادی خون بند ناف به راحتی در زمان تولد در دسترس است. یکی دیگر از مزایای استفاده از خون بند ناف این است که لحظاتی بعد از تولد جمع می شود و سلول های جوانی هستند که در معرض عناصر دیگری مثل بیماری یا پیری قرار نمی گیرند.
نزدیک به ۸۰ بیماری با استفاده از خون بند ناف درمان می شوند
امروزه ثابت شده است که استفاده از خون بند ناف می تواند به درمان نزدیک به ۸۰ بیماری کمک کند. بیماری هایی که معمولاً با پیوند درمان می شوند شامل بیماری ها خونی (مانند سرطان یا اختلالات گلبول های قرمز خون)، بیماری های نارسایی مغز استخوان و نقص ایمنی (بیماری های ناشی از عدم عملکرد سلول های ایمنی) است. در موارد محدود بیماری های متابولیک ارثی هم درمان می شوند.
به طور معمول، کودک مبتلا به بیماری ژنتیکی از یک خواهر و برادر یا اهدا کننده یک واحد خون بند ناف دریافت می کند. داشتن یک واحد خون بند ناف خواهر و بردار می تواند یک مزیت بزرگ باشد زیرا تحقیقات نشان می دهد که درمان ها با استفاده از خون بند ناف اعضای خانواده دو برابر موفق تر از بند خون اهدا کننده بدون رابطه نسبی است.
خون بند ناف برای درمان بیماری های قلبی
یکی دیگر از کاربردهای سلول های بنیادی خون بند ناف در بیماری های قلبی است. بهبود وضعیت بیماران بعد از حمله قلبی از جمله راه هایی است که دانشمندان علوم پزشکی در حال بررسی آن هستند. سایر بیماری هایی که می توانند از درمان سلول های بنیادی بهره مند شوند شامل آلزایمر، لوپوس، مولتیپل اسکلروزیس، پارکینسون، آرتریت روماتوئید، سکته مغزی، آسیب نخاعی و موارد دیگر است. با این وجود تحقیقات بالینی برای یافتن درمان های بهتر برای بیماری مشکل تر وجود دارد و محققان به مردم نوید می دهند که روش های درمانی با استفاده از خون بند ناف در آینده نه چندان دور پیشرفت خواهد داشت.
کاهش درد مفاصل با خون بند ناف
سلول های بنیادی درمانی ممکن است درد مفاصل را از بین ببرد و تحرک شما را افزایش دهد. در طی چند هفته بعد از تزریق، برخی از بیماران کاهش درد و التهاب را تجربه می کنند. درمان های قلبی ممکن است شامل تزریق استروئید، داروهای مسکن مخدر، مواد ضد التهابی غیر استروئیدی و حتی جایگزینی مفصل باشد. سلول های درمانی می تواند بافت پیوندی را ترمیم کرده و تشکیل عضروف، تاندون؛ رباط ها و استخوان را تحریک کند. سلول های بنیادی خون بند ناف نه تنها باعث تسکین درد طولانی مدت می شود، بلکه به ترمیم عملکردهای طبیعی کمک می کند. درمان با سلول های بنیادی می تواند یک گزینه عالی برای دردهای مزمن باشد.
پیوند موفق سلول های بنیادی خون می تواند به طور موثری در درمان برخی از بیماری ها نقش داشته باشد، که این کار را با جایگزینی سلول های بنیادی انجام می دهد.
درمان دیگر انواع بیماری با خون بند ناف
پیوند خون بند ناف ممکن است بهترین یا تنها گزینه درمانی برای بیماران مبتلا به لوسمی، لنفوم، کم خونی داسی شکل و بسیاری از بیماری های دیگر باشد. با پیشرفت علم پیوند، بیماری های جدید با پیوند درمان می شوند.
لوسمی ها و لنفوم ها از جمله:
- لوسمی حاد میلوژن- شایع ترین نوع لوسمی حاد که درصد بالایی از افراد را درگیر می کند. این بیماری می تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در بزرگسالان دیده می شود.
- لوسمی لنفوبلاستیک حاد- سالانه چند هزار مورد جدید به بیماران مبتلا اضافه می شود. این بیماری نیز می تواند در هر سنی دیده شود، اما شایع ترین نوع سرطان خودن در کودکان زیر ۱۵ سال است.
- لوسمی لنفوسیتی مزمن- این بیماری بیشتر در بزرگسالان وجود دارد و کمتر در کودکان و جوانان دیده می شود.
- لوسمی میلوژن مزمن- یک لوسمی نسبتاً شایع که بیشتر مبتلایان به آن در بزرگسالان است.
- لوسمی میلومونوسیتیک جوانان
- لنفوم هوچکین
- لنفوم غیر هوچیکن که بیش در افراد بالای ۶۰ سال دیده می شود.
بیماری های مغز استخوان و سایر بیماری ها در هنگام عدم موفقیت مغز استخوان، از جمله:
- کم خونی آناپلاستیک شدید- یک بیماری نادر که بیشتر در کشورهای شرقی آسیا مشاهده می شود. این بیماری در هر سنی تاثیر بگذارد، اما بیشتر در جوانان دیده می شود.
- کم خونی فانکونی
- هموگلوبينوري حمله اي شبانه
- آپلازی خالص گلبول قرمز
- ترومبوسیتوپنی مادرزادی
اختلالات سیستم ایمنی ارثی، از جمله:
- نقص ایمنی مرکب شدید (SCID)- گروهی از اختلالات ارثی سیستم ایمنی است که در بدو تولد وجود دارد. در صورت عدم درمان، می تواند در سال های اول زندگی تهدید آمیز باشد.
- سندرم ویسکوت آلدریچ- یک اختلال ارثی سیستم ایمنی است که در بدو تولد وجود دارد. این بیماری بیشتر پسرها را تحت تاثیر قرار می دهد.
- هموگلوبینوپاتی (بیماری هایی با عملکرد گلبول های قرمز ضعیف)، از جمله:
- بتا تالاسمی ماژور
- بیماری سلول های داسی شکل- بیماری سلول های داسی شکل یک بیماری ارثی گلبول های قرمز است. این بیماری بیشتر در آمریکایی ها، آفریقایی ها و اسپانیایی ها دیده می شود.
اختلالات متابولیک ارثی، از جمله:
- بیماری کرابه- این بیماری بسیار نادر است. بیشتر اوقات در ماه های اول زندگی بروز می کند. شکل دیگری از این بیماری هم وجود دارد که تا پایان کودکی یا حتی در سال های نوجوانی بروز نمی کند.
- سندرم هورلر- در هر صد هزار نوزاد متولد شده در حدود ۱ نفر دیده می شود. در صورت عدم درمان، ممکن است کودکان متولد شده با این بیماری در سن ۵ تا ۱۰ سال از بین بروند.
- بیماری آدرنولکودیستروفی- دختران و پسران می توانند با این بیماری متولد شوند، اما در پسران علائم بارزتر است.
- لکودیستروفی متاکروماتیک- اغلب در نوزادان و کودکان نوپا دیده می شود، اما گاهی هم در خردسالان و بزرگسالان ظاهر می شود. این بیماری نادر است و در حدود ۱ نفر در ۴۰۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰۰ نفر در سراسر جهان اتفاق می افتد.
آیا تزریق سلول های بنیادی خون بند ناف خطری ندارد؟
درمان با سلول های بنیادی خون بند ناف بسیار ایمن و موثر است. این تزریقات دارای سابقه ایمنی ۱۰۰% است و هیچ عوارض جانبی در بیمار تحت درمان گزارش نشده است. هر اهدا کننده از نظر بیماری های عفونی آزمایش می شود. همه اهدا کنندگان سلول های بنیادی خون بند ناف، طی یک غربالگری دقیق تعیین می شود. این تضمین کننده کیفیت و قدرت بهینه سلولهای بنیادی برای کاربرد بهتر است. روش های درمانی احیا کننده روش های غیر جراحی است که حداقل زمان را می برد، بهبودی سریع تری دارد و کاملاً طبیعی است.
بیماری‌هایی که با خون بندناف درمان می‌شوند
● اختلالات سلولهای بنیادی: کم‌خونی آپلاستیک، کم‌خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله‌ای شبانه (PNH)
●لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
● لوسمی مزمن: CML
● بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت ها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
● ناهنجاری‌های ارثی گلبو ل‌های قرمز: تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
● اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندرم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندرم دی جورج
انواع بانک‌های خون بند ناف
با توجه به کاربردی بودن سلولهای بنیادی خون بند ناف و نیز توجه به این مساله که در بیمارستان‌ها این خون به عنوان یک زباله بیولوژیک در نظر گرفته و دور ریخته می‌شود، تفکر استفاده و بازیافت این خون شکل گرفت و به این ترتیب اولین بانک خون بندناف با هدف ذخیره‌سازی و تامین سلولهای بنیادی بندناف جهت پیوند در فرانسه و سپس در سراسر جهان تاسیس شد.
بانک خون بندناف عمومی موظف به پاسخگویی به نیاز جمعیت مردم است. انگیزه‌ها برای ذخیره خون بندناف از فردی به فرد دیگر متغیر است. گاهی پدر و مادر یک نیاز فوری به پیوند سلولهای بنیادی برای درمان بیماری یکی از افراد خانواده، خواهر و برادر یا اقوام نزدیک دارند و این انگیزه‌ای برای ذخیره‌سازی است و عده‌ای نیز خون بندناف را برای استفاده عموم مردم و افراد دیگر برای پیوند اهدا می‌کنند و دسته‌ای نیز برای کارهای تحقیقاتی همکاری می‌کنند. بر این اساس بانک‌های خونی بندناف به سه دسته تقسیم می‌شود:
۱ ـ بانک خون بند ناف عمومی: نمونه‌هایی که به طور خیر‌خواهانه برای اهدا به دیگران یا برای تحقیقات کاربرد دارند، نگهداری می‌کند. البته گاهی ممکن است بعضی بانک‌های عمومی برای خانواده‌هایی که یک بیماری شناخته شده قابل درمان با سلول بنیادی دارند، خون نوزاد را برای مدت کوتاهی فقط برای همان خانواده نگهداری کنند. در بین نمونه‌ها آنهایی که استاندارد‌ها را دارا نباشد برای کارهای تحقیقاتی به کار گرفته می‌شود.
۲ ـ بانک خون بند ناف خصوصی: که خون را فقط برای خود نوزاد یا خانواده او نگهداری می‌کند و در قبال مراحل نگهداری، جمع‌آوری و ذخیره‌سازی هزینه از خانواده نوزاد دریافت می‌کند.
۳ ـ بانک خون بند ناف ترکیبی: هر دو نوع فعالیت را دارد و از هزینه‌های دریافتی در قسمت خصوصی نیاز‌های مالی خود در بانک عمومی را رفع می‌کند. در آینده در صورت انصراف والدین در بخش خصوصی نمونه خون آن خانواده با رضایت شخصی آنها برای استفاده عموم به بخش عمومی انتقال می‌یابد.
در ایران سه بانک عمومی خون بندناف در پژوهشگاه رویان، سازمان انتقال خون و مرکز پیوند مغز استخوان بیمارستان شریعتی و یک بانک خصوصی بندناف در شرکت بن یاخته‌های رویان مشغول به فعالیت هستند.
خون بند ناف به چه درد می خورد؟
امروزه در تمام مراکز علمی سراسر دنیا «اهدای سلول های بنیادی» مطرح است. به این منظور مراکز علمی پیوند خون بندناف با سرمایه گذاری های لازم از زوج هایی که صاحب فرزند شده اند دعوت می کند تا خون بندناف فرزندشان را به بیماران جامعه ببخشند. این مراکز به «بانک های عمومی خون بندناف» مشهورند.
چرا علاوه بر سلول های بنیادی مغز استخوان از سلول های بنیادی بند ناف هم استفاده می شود؟
تنها راه درمان برخی بیماری ها مثلا بیماری های بدخیم خونی (مثلا لوسمی)، سرطان ها یا بیماری های غیر بدخیم خونی مثلا تالاسمی ماژور، نقص ایمنی مادرزادی، بیماری های متابولیک مادرزادی و…. پیوند سلول بنیادی است. از سویی جمعیت خانواده ها رو به کاهش است. در گذشته هر زوجی ۶ ۷ فرزند داشت، ولی الان اکثر خانواده ها در نهایت یک تا ۲ فرزند دارند. اگر خدای نکرده در خانواده ای یکی از بیماری های ذکر شده بروز کند اما خواهر و برادری که از لحاظ آزمایش HLA با بیمار هماهنگ باشد را در اختیار نداشته باشیم، فرد درمان نمی شود. به همین دلیل از حدود ۲۰ سال پیش بانک های خون بندناف در سراسر دنیا تاسیس شدند.
معایب سلول های خون بندناف
۱) تعداد سلول های بنیادی خون بندناف کم است، زیرا میزان خون بند ناف کم است.
۲) احتمال رد شدن پیوند سلول های بنیادی خون بندناف از پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان و خون محیطی بیشتر است. اگر در پیوند سلول های بنیادی بندناف بدن فرد گیرنده پیوند را رد کند نه تنها وضعیتش از حالت اول بد تر می شود، بلکه باید با وجود تمام مشکلات به دنبال دهنده جدیدی بگردیم. در پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان اگر بدن بیمار پیوند را رد کرد، از فرددهنده می خواهیم دوباره برای اهدای سلول بنیادی به خواهر یا برادرش مراجعه کند.
۳) نگهداری خون بندناف نیازمند تانک های ازت است که هزینه زیادی دارد. پیوند سلول بنیادی خون بندناف برای خود فرد دور از عقل است. اساس پیوند سلول های بنیادی، جایگزینی سلول های بنیادی معیوب با سلول های بنیادی سالم است. اگر والدین به ذخیره خون بندناف فرزندشان در بانک های خصوصی بندناف تاکید دارند باید بدانند که اگر کودکی با بیماری های ژنتیک و متابولیک به دنیا بیاید تمامی سلول های او از لحاظ آن بیماری معیوبند. بنابراین دور از عقل است که دوباره سلول های بنیادی خون بندناف این فرد را به او برگردانیم.
مدت زمان نگهداری خون بند ناف
نمونه خون بندناف در بانک‌های ذخیره‌سازی نمونه‌های بند خون نوزادان، در دمای ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد و در شرایط فریز شده به مدت نامحدود نگهداری می‌شود اما استاندارد نگهداری از نمونه‌های خون بندناف به طور معمول ۲۰ سال است و بهترین زمان برای استفاده بهینه از خون بندناف به منظور درمان بیماری‌های خاص برای کودک یا بستگانش، ۵ سال اول ذخیره سازی نمونه بندناف کودک است. این سال‌ها، سال‌های طلایی استفاده از این نمونه به منظور تهیه سلولهای بنیادی و درمان بیماری محسوب می‌شود. اما با وجود این امکان نگهداری و استفاده از نمونه برای سال‌های بیشتر از ۵ سال نیز وجود دارد.
خون بند ناف برای چه کسانی قابل استفاده است؟
بانک‌های ذخیره نمونه بندناف چه بانک‌های عمومی و چه خصوصی تنها نمونه‌هایی را از والدین قبول می‌کنند که از سلامت مادر و نوزاد اطمینان حاصل کرده باشند. به این معنی که پیش از پذیرش نمونه خون بندن اف پرونده پزشکی مادر و بیماری‌هایی که او در گذشته به آنها مبتلا بوده مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر در میان این بیماری‌ها بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا برخی بیماری‌های خاص وجود داشته باشد، نمونه خون بند ناف کاندید نگهداری در هیچ یک از بانک‌های ذخیره خون بندناف قرار نمی‌گیرد.
بیماری لپتوسپیروز چیست
سلولهای بنیادی بینایی را به بیماران مبتلا به آسیب چشم بازگرداندند
ژن درایو می‌تواند ریشه کنی مالاریا را محقق سازد
تلاش برای طراحی واکسن جهانی آنفولانزا
اثر سوموگی و پدیده داون چیست؟
خون بند ناف چه بیماری هایی را درمان می کند؟
