HSE
۱۲ رکن سیستم مدیریت HSE
اجرای رویههای سیستم مدیریت HSE مستلزم برخورداری عناصر کلیدی برای اطمینان از اجرای موفقیتآمیز و انطباق با مقررات است. در ادامه به ۱۲ مولفه از این عناصر کلیدی در سیستم مدیریت HSE اشاره میکنیم:
۱. کنترل و ابلاغ اسناد ایمنی
سازمانها باید یک سیستم قابل اعتماد و کارآمد برای توزیع آخرین شیوهنامهها، استانداردهای ایمنی و سایر اسناد کلیدی برای ذینفعان خود داشته باشند. دسترسی آسان به چنین اطلاعاتی باعث کاهش شکافها خلاءهای ارتباطی و بهبود وضعیت انطباق با مقررات میشود.
برای مثال، دستورالعملهای ادارههای ایمنی و بهداشت شغلی کشوری و نمایش دستورالعملها و توصیههای اینگونه نهادها با هدف اطلاعرسانی به کارکنان، آنها را از حقوق خود در حیطهٔ قوانین مربوط به ایمنی و بهداشت شغلی آشنا میکند. قرار دادن پوسترها و سایر مواد ارتباطی ایمنی در مکانهایی که همه بتوانند به راحتی آنها را مشاهده کنند، مشوقی برای آگاهی بیشتر کارکنان از این امور و تبعیت از دستورالعملها در بین آنها است. از سوی دیگر، استفاده از یک پلتفرم دیجیتالی برای ذخیرهسازی و دسترسی به مستندات و راهنماهای مربوط به سیستم مدیریت HSE در هر سازمان نیز نکته مهمی در مدیریت کارآمد HSE است.
۲. مدیریت ریسک دستورالعملهای HSE
یک سیستم موفق مدیریت HSE بر تجزیه و تحلیل و مدیریت ریسک با هدف ترویج فرهنگ ایمنی به شیوهای کنشگرا و دوراندیش تمرکز دارد، نه اینکه تنها به دنبال رسیدگی به مشکلات و حوادثی که در آن واحد به وجود میآیند، باشد.
این سیستم همچنین به عنوان چتری وسیع میتواند شناسایی خطرات، ارزیابی و کنترل آنها را پوشش دهد. برای شناسایی موثر خطرات بالقوه مربوط به ایمنی، بهداشت و محیط زیست یا HSE در محل کار، دانستن این موضوع که اصولاً کارکنان در محیط کار در معرض چه نوع خطراتی هستند، به رهبران و مدیران HSE اجازه میدهد تا مراحل بعدی مانند مدیریت تغییر و بهبود مستمر را به درستی تعیین کنند.
۳. برنامهریزی و مدیریت واکنش اضطراری
وجود رویههای استاندارد عملیاتی (SOP) در گزارشهای اضطراری، عملیاتهای نجات، و وظایف پزشکی و درمانی به جلوگیری از ایجاد هراسهای بیش از حد در زمان وقوع حوادث بیسابقه کمک میکند. هدف دستورالعملها و راهنماهای بالادستی در مورد آمادگی و واکنش اضطراری، کمک به کارفرمایان برای آموزش و آماده سازی کارکنان خود و اطمینان از مجهز شدن آنها به دانش و تجهیزات لازم برای مقابله موثر با شرایط اضطراری است.
۴. سیستم مستندات
وقتی از پایداری یک سیستم مدیریت HSE کارآمد با ثبت درست سوابق در آن میشود، هیچ مولفهای بهتر از یک فرایند مدیریت صحیح به این موضوع کمک نمیکند. کارآمد بودن سیستم مستندات درون یک سیستم HSE به نحوه مستندسازی و سازماندهی به هر برنامه، خط مشیها و مجموعهای از استانداردها مربوط میشود. هنگامی که سازمان نیاز به انجام بازرسیهای داخلی و نظارت منظم دارد، عدم وجود جزئیات کافی در سوابق، کمبود جلسات آموزشی و خلاء در مقررات کلیدی، از جمله عواملی هستند که مدیران HSE باید به آنها توجه کافی داشته باشند.
۵. نظارت بر دستورالعملهای HSE و سنجش آنها
تعیین شاخصهای کلیدی عملکرد به سازمانها کمک میکند تا اثربخشی کنترلهای ایمنی و نحوه اقدامات کارکنان برای ایمن نگه داشتن خود و دیگران را بررسی کنند و مورد سنجش قرار دهند. تعدادی از این شاخصهای کلیدی عملکرد یا KPIها عبارتند از: نسبت زمان ازدسترفته به آسیب (Lost Time Injury Rate – LTIR)، نرخ کلی حادثه (Total Case Incident Rate – TCIR) و نرخ اصلاح تجربه (Experience Modification Rate – EMR).
در کنار این ایجاد چک لیستهای استانداردی برای بازرسی ایمنی اثر بسیار مفیدی بر بهینهسازی فرایند و کیفیت بازرسیهای HSE دارد و حاوی آگاهیبخشیهای عمیق و دادههای مرتبط برای سازمانها در مورد نحوه عملکرد سیستم مدیریت HSE آنها است. در بیشتر موارد، این نقطه همان جایی است که میتوان مدیریت حادثه را نیز دخالت داد.
۶. تعیین تیم HSE
یک تیم اختصاصی متشکل از رهبران، مدیران و اعضای HSE کلید اجرای هدفمند و موثرتر سیستم مدیریت HSE در سازمان است. این گروه و اعضای آن باید بر پیشگیری از بروز حوادث و صدمات در محل کار متمرکز باشند و به درستی شاخصهای کلیدی عملکردی (KPI) را برای دستیابی به محیط کاری امنتر و نحوهٔ حصول این هدف بکار گیرند.
۷. مدیریت انطباق
از آنجایی که عدم انطباق با قوانین و دستورالعملها میتواند عواقب مالی جدی، آسیب به اعتبار سازمانی و اختلالات عملیاتی را به همراه داشته باشد، نقش HSE در محیط کار شامل موضوعات مالی و حقوقی یک سازمان نیز میشود. با وجود این که انجام ارزیابیهای داخل سازمانی اقدام درستی است اما برای بسیاری از سازمانها استفاده از خدمات شخص ثالث برای تعیین سطح انطباق تصمیم بهتری خواهد بود.
۸. مسئولیتپذیری و تعهد رهبری
نقشها و مسئولیتها به همراه اهداف و مقاصد در سطح مدیریت و کارکنان باید به وضوح مشخص شوند تا همه بتوانند درک روشنی از نقشهای فردی و مسئولیت پذیری خود داشته باشند. این کار را میتوان با تدوین خطمشیهایی که در رویههای استاندارد عملیاتی (SOP) و توافقنامههای مکتوب مشخص شدهاند به انجام رساند.
به همین ترتیب، کارفرمایان نیز این صلاحیت را دارند که وظایف کارکنان HSE را در شرح وظایف خود لحاظ کنند و در صورت لزوم اقدامات انضباطی را اجرا کنند.
۹. بررسیهای منظم
جلسات منظمی را برای رسیدگی به خط مشیهای فعلی HSE و بررسی آنها برگزار کنید تا از خلال این جلسات فرصتهایی برای مدیریت و کارکنان برای همکاری در بهبود بیشتر سیستم کلی HSE خلق شود. مهمتر از همه چیز این است که اثربخشی برنامه ارتباط ایمنی خود را پررنگ کنید و ببینید آیا جنبههایی وجود دارد که نیاز به توجه بیشتری داشته باشند یا نه. چنین مواردی همچنین میتواند به انجام تحلیل علل ریشهای (RCA)، تحلیل خطرات شغلی (JHA) و موارد مشابه نیاز داشته باشد، بنابراین برای اجرای مؤثر، بهتر است به طور مرتب با افراد ذینفع در تماس باشید.
۱۰. آموزش و یادگیری
برنامههای آموزشی در داخل سیستم مدیریت HSE با هدف آگاه نگه داشتن تیمها و کارکنان HS، و آماده و ماهر ساختن آنها در موقعیتهای اضطراری، حوادث و سایر خطرات HSE اجرا میشوند. برخی نمونههای برنامههای آموزشی شامل ایمنی آتشسوزی، کمکهای اولیه و برنامه تخلیه اضطراری است.
۱۱. بهبود مستمر
حتی در صورت اجرای درست برنامه HSE ممکن است برخی از حوادث و مسائل همچنان وجود داشته باشند، بنابراین ادامه دادن به بررسیهای خطمشیها و برنامهها در داخل سازمان نکته مهمی است. در انجام ممیزی و بازرسیهای سیستم مدیریت HSE، زمینهساز بررسی زمینههای بهبود و پیشنهاد اصلاحات لازم در خطمشیها و فرایندهای موجود برای کاهش خطرات احتمالی و ایجاد بهبودهایی در جهت کاهش ریسک است.
۱۲. مدیریت محیط زیست و اقلیم
سازمانها این مسئولیت را دارند که تأثیر منفی احتمالی خود بر محیط زیست را به حداقل برسانند. و با ابتکاراتی سهم مثبت خود را در حفظ اقلیم و محیط زیست را با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، کاهش انتشار کربن و جلوگیری از آلودگی ناشی از عملیات کسبوکار افزایش دهند. یک سیستم مدیریت HSE موفق باید شامل سیاستهای روشنی برای هدایت کارکنان، پرسنل ایمنی و سایر ذینفعان باشد